کد مطلب:38775 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:15

گنجینه پرسمان » اهل بيت

اگر آن لطف و عنايتي كه خدا نسبت به انبياء و ائمه دارد را نسبت به ديگر افراد نيز داشت آيا آنها هم به

پاسخ به پرسش شما تنها با يك ديدگاه صحيح انسان شناسانه روشن ميگردد و آنچه اين مسأله را مبهم و لاينحلگذاشته نداشتن انسان شناسي درست و واقعي است؛ يعني بايد ديد از ديدگاه انسان شناختي چه عواملي در ساختار شخصيتانسان، كنشهاي او و راهي كه به سوي سعادت يا شقاوت برميگزيند موءثر است. اگر دقيقا سوءال را بكاويم ميبينيم يك پيشفرض او مانولوژيك نادرستي در آن نهفته و آن اين است كه هر انساني بدون دخالت هيچ عامل ديگري جبرا طبق نظام تربيتيخانوادگي و اجتماعي خود حركت خواهد كرد و زبان كنش و كردار بازگو خواهد كرد. در نتيجه جبرا در خانه معاويه يزيد و درخانه علي(ع) و حسين (ع) پرورش مييابد. اين ديدگاه كه تا حدودي زيربناي روانشناسي رفتارگراست سلوك آدميان را بازتابو رفلكس شرطي محيط و مانند ترشح بزاق از دهان سگ در آزمايشات پاولف ميداند. اگر ما بشر را چنين موجودي بشناسيمقطعا جاي اين پرسش هست و يزيد بايد بتواند آن گونه احتجاج نمايد. ليكن نگرش واقع بينانه و رئاليستي قرآن آدمي را بهگونهاي ديگر معرفي مينمايد. برخي از خصوصيات اين ديدگاه از قرار زير است: 1) هر انساني تركيبي از گرايشهاي گوناگون ومتنوع در دو جهت معنوي و مادي است. 2) هر انساني با فطرت پاك توحيد آفريده شده و ذاتا خداشناس و خداجوست. 3) هرانساني داراي اراده و اختيار و قدرت انتخاب است و لذا باراده خود ميتواند به سمت برخي از تمايلات دروني گرايد و بابعضي ديگر مقابله نمايد. 4) هر انساني از درون توسط پيامبر باطني (عقل و فطرت) هدايت يافته و به خوبي ميتواند راه نيكرا از بد باز شناسد. 5) خداوند منان اكتفا به هادي باطني نكرده و به لطف خويش از طريق عوامل بيروني (پيامبران) نيز مشعلفروزان هدايت را فرا راه انسان قرار داده (و لكل قوم هاد) و در قيامت هم بر اساس آنچه از طريق آنان آموخته محاسبه ميكند (وما كنا معذبين حتي نبعث رسولا). 6) هر انساني قابليت تأثيرپذيري از عوامل بيروني و يا خودداري از اثرپذيري و مقاومت دربرابر آنها يا تغييرشان را داراست. عواملي كه برشمرديم مربوط به همه انسانهاست و از نظر ذات انساني در امور فوق فرقماهوي بين امام حسين(ع) و يزيد وجود ندارد. از اين رو هم امام حسين(ع) ميتوانست در خانه علي(ع) راه يزيد را پيش گيرد وهم يزيد راه حسين(ع) را. چنان كه نمونههاي بسياري در تاريخ وجود داشته است. مگر پيامبر اكرم(ص) و ساير مردم متعلق بهيك جامعه فاسد نبودهاند؟ مگر حمزه و ابوجهل هر دو عموي پيامبر نبوده و در يك خانه رشد نيافتند؟ مگر دختر ابوسفيان امحبيبه و دختر ابوبكر عايشه هر دو همسر پيامبر نبودند؟ مگر حر و عمر سعد به طور يكسان نسبت به امام حسين(ع) آگاهينداشتند و در شرايط محيطي مشابهي زيست نكردهاند؟ پس چرا با شرايط نسبتا مساوي يكي خود را به اعلي عليين رساند وديگري به اسفل سافلين؟ مگر پسر همين يزيد (معاويه بن يزيد) نبود كه پس از مرگ پدرش اعلام كرد پدر و جدم غاصبحكومت بودند و من حكومت را حق حسين بن علي ميدانم و كناره گرفت؟ و مگر جعفر فرزند امام عسكري نيست كه بهكذابيت و دروغگويي مشهور است و خواستار غصب مقام امامت بود؟ اينها همه و همه يك نكته دقيق انسان شناختي را نشانميدهد و آن اين است كه تربيت و محيط گرچه موءثرند ولي نقش آنها تنها و تنها به مثابه «علت شرطي» و زمينه براي رشد ياانحطاط است نه «علت حقيقي». پس علت اصلي همان اراده انساني است و اين خود انسان است كه در دو راهي «سعادت» و«شقاوت» با آگاهي و با ميل و اختيار خويش يا به نداي «فطرت توحيد» پاسخ مثبت ميگويد و يا به آن پشت پا زده و ره به سوي«شيطان نفس» ميپيمايد. اكنون ميگوييم به فرض اگر يزيد در قيامت چنين سوءالي بكند آيا خدا در جوابش نخواهد گفت: اگرپدر تو معاويه بود ولي مگر به تو فطرت الهي و گرايشات معنوي و عقل و اختيار و قدرت انتخاب صحيح و مشعل هدايت نبويرا عنايت نكردم؟ پس آن همه الطاف كجا رفت؟ آيا چون پدرت معاويه بود ديگر قدرت فكر و درك و انتخاب راه صحيح همنداشتي؟ آيا اگر اندك گامي به سوي من بر ميداشتي الطاف بيكران من به سوي تو سرازير نميشد؟ پس چطور همسر فرعونراه خدا را برگزيد و ساحران دربار فرعون در برابر حق به سجده افتادند در حالي كه فرعون زودتر از آنها معجزه موسي(ع) راديده و ايمان نياورده بود؟ و بر همين اساس است كه ثواب و عقاب معنا دارد. البته كساني كه در محيط سالم تربيت يافتهاندبراساس عدالت الهي مسوءوليت بيشتري نسبت به ديگران دارند و مسلما مسوءوليت بزرگ شده در خانه معاويه به اندازه كسيكه در خانه اهل بيت عليهم السلام رشد يافته نيست و خداوند اعمال هر كسي را به تناسب نعمتهايي كه به وي عطا كردهميسنجد و براي هر بندهاي در قيامت سه ديوان گشوده ميشود: ديوان «سيئات» «حسنات» و «نعمات». و يكي از آن نعمتهامحيط تربيتي است. جالب آن كه قرآن ميفرمايد: خداوند و فرشتگان مجرمان را مورد سوءال قرار ميدهند كه: «الم ياتكم نذير؟قالوا بلي» و در مورد عذاب ميپرسند «أليس هذا بالحق؟» باز پاسخ گويند: بلي و هيچ كس زبان به اعتراض نگشايد كه چرا مندر فلان جا به دنيا آمدم و ... و باز خداوند بر آنان احتجاج و استدلال ميفرمايد كه: «لقد جئناكم بالحق ولكن اكثركم للحقكارهون» (سوره زخرف آيه 78). پس تنها علت گرفتاري آنها «حق گريزي» و كراهت از حق و حقيقت است نه شناختن آن درحالي كه فطرتا خداوند آنان را گراينده به حق و نور و پاكي آفريده است. و جالبتر آنكه خداوند خود در قرآن مجيد اين سوءالرا پيشبيني كرده و راه آن را بسته و فرموده است پيامبران را فرستاديم تا ديگر كسي چنين اشكالي نكند. «لايكون للناس عليالله حجه بعد الرسل» (نسأ آيه 165) آنچه گفته شد از نقطه نظر انسان شناسي بود. البته پرسش شما پاسخ فلسفي ديگري نيزدارد كه به جهت اختصار از ذكر آن خودداري ميشود.